Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Najpiękniejsze zamki w Polsce. Do której warowni warto wybrać się na wycieczkę? [PRZEGLĄD]

Karolina Kowalska
Najpiękniejsze zamki w Polsce. Zamek Książ.
Najpiękniejsze zamki w Polsce. Zamek Książ. mat pras
Fascynują zarówno dzieci, jak i dorosłych. Z wiekami historii w murach, wielkimi postaciami na krużgankach i setkami tajemniczych zakamarków. To doskonałe miejsce na rodzinną wycieczkę.

Mamy piękne zamki – zapewniają eksperci. Które z nich warto odwiedzić, by poczuć wyjątkowy klimat?

- Polska ma bardzo wiele do zaoferowania miłośnikom zamków. Wynika to m.in. z naszej skomplikowanej historii. Obecnie w granicach naszego kraju znajdują się budowle, które na przestrzeni dziejów niewiele miały wspólnego z Polską, jak choćby liczne zamki i pałace na Górnym i Dolnym Śląsku. Zwłaszcza ten drugi region pod względem nasycenia budowlami obronnymi i rezydencjonalnymi może wytrzymać porównanie choćby ze słynną Doliną Loary – wyjaśnia Tomasz Ratajczak, doktor historii sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor bloga „Zamki na nowo” i podkreśla, że jeszcze ciekawszym fenomenem są zamki dawnego państwa krzyżackiego - wyjątkowego tworu politycznego i cywilizacyjnego w średniowiecznej Europie, imponujące swoją liczbą, oraz formą architektoniczną. Niewielu zwiedzających je turystów zdaje sobie sprawę z tego, że wiele z nich ma o wiele dłuższą historię jako zamki polskie, niż krzyżackie, gdy po klęsce zakonu w licznych wojnach z Polską, stały się siedzibami polskich starostów oraz garnizonów. Inne zostały z kolei zniszczone przez mieszczan buntujących się przeciw krzyżackiej władzy.

MALBORK

Coś jednak u nas zostało. Jedną z najwspanialszych i najbardziej znanych, nie tylko w Polsce ale w skali wręcz globalnej, jest oczywiście zamek krzyżacki w Malborku, który przez ponad trzy stulecia był także siedzibą polskich starostów i rezydencją polskich monarchów. Postawiona i rozbudowywana z inicjatywy Zakonu Krzyżackiego od XIII do XV wieku była siedzibą wielkich mistrzów i samoistną stolicą państwa zakonnego. W połowie XV stulecia zamek przeszedł pod panowanie władców polskich. Przez ponad trzy stulecia pełniła ważne funkcje gospodarcze, polityczne, była arsenałem Rzeczpospolitej, rezydencją władców polskich, w niej znajdowała się mennica królewska. Do dzisiaj rozmach i styl architektoniczny zamku budzi zachwyt: łączna kubatura twierdzy to ponad ćwierć miliona metrów sześciennych. Widnieje na liście światowego dziedzictwa UNESCO. W Muzeum Zamkowym w Malborku, odwiedzanym co roku przez ponad pół miliona turystów, na gości czeka aż 18 wystaw, w tym m.in. bogate zbiory bursztynu, militariów oraz rzeźby gotyckiej. - Znajdujący się na tym zamku Pałac Wielkich Mistrzów jest jedną z najwspanialszych późnośredniowiecznych rezydencji europejskich, w dodatku jedną z najlepiej zachowanych, a kościół zamkowy zrujnowany podczas ostatniej wojny, właśnie odzyskuje pierwotny blask w wyniku zakrojonej na wielką skalę odbudowy – opisuje dr Tomasz Ratajczak.

Malbork, to obok Wawelu, oczywisty wybór jeśli chodzi o szlak polskich zamków. Ale to nie jedyne perły w naszej architektonicznej koronie dawnych lat. Warto odwiedzić także Zamek Czocha, Zamek na Pieskowej Skale, Zamek w Mosznej, Niedzicy i Zamek Książ.

KSIĄŻ

Ten ostatni jest trzeci w kolejności jeśli chodzi o rozmiar. Warownia ta została zbudowana w XIII wieku przez ród Piastów śląskich, potężnych polskich książąt z okresu średniowiecza. W XVIII wieku, po gruntownej przebudowie, nadano mu barokowego charakteru. W XVIII wieku przeszła gruntowną przebudowę, która badała jej charakter barokowy. Podczas drugiej wojny światowej zamek Książ przekształcono w jedną z kwater Hitlera, czego świadectwem są podziemne tunele i schron. Przechowywano tu też w tym okresie zbiory berlińskiej Biblioteki Państwowej. Obecnie zabytek leży na terenie Wałbrzycha i jest częściowo udostępniony do zwiedzania.

Kolejny z nich – Zamek Czocha – został wzniesiony w XIII wieku, na Pogórzu Izerskim, z rozkazu króla czeskiego, jako warownia obronna Czech. Zamek trafił potem m.in. w ręce książąt śląskich i przemysłowców drezdeńskich. W sierpniu 1793 r. wielki pożar zmienił twierdzę w ruinę, co wiązało się z kresem jego świetności. Ostatni właściciel zamku zlecił odbudowę obiektu wybitnemu architektowi – Bodo Erhardtowi. W wyniku jego pracy mury odzyskały dawną urodę. Podczas drugiej wojny światowej mieściła się w nim szkoła szyfrantów Abwehry, niemieckiego wywiadu wojskowego. W ostatnich latach zamek Czocha służył wielokrotnie jako plan filmowy. Obecnie mieści się w nim hotel i restauracja. Latem organizowane są tu pokazy walk rycerskich.

PIESKOWA SKAŁA

Natomiast Zamek na Pieskowej Skale to najlepiej zachowany zamek spośród średniowiecznego systemu obronnego granic Polski - Orlich Gniazd - stworzonego przez Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. Twierdza wznosi się na nieprzystępnym wapiennym urwisku na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, niedaleko Krakowa. Co ciekawe, niedaleko zamku znajduje się znany ze swojego interesującego kształtu ostaniec – Maczuga Herkulesa.
Zamek, od XIV do XVII wieku, był siedzibą rodu Szafrańców, w XVI stuleciu został przekształcony: z gotyckiej warowni zmienił się w renesansową rezydencję. Dziś znajduje się w niej wystawa zbiorów sztuki europejskiej, będąca oddziałem jednego z największych polskich muzeów, znajdującego się na zamku królewskim na Wawelu w Krakowie. Z odwiedzinami w Pieskowej Skale musimy jednak chwilę poczekać. Muzeum będzie nieczynne do kwietnia 2016 roku ze względu na remont. - Zniszczenia zamków w Polsce to niestety poważny problem. Większość z nich została obrócona w ruiny na skutek konfliktów zbrojnych oraz zaniedbań nawet kilkaset lat temu, inne z kolei w trakcie ostatniej wojny i okresu PRL-u. Są również takie zamki - niestety bardzo liczne - które popadają w ruinę na naszych oczach lub niszczone są przez nieudolne "odbudowy". Jednak mimo tych negatywnych zjawisk każdy miłośnik zamków znajdzie w Polsce prawdziwe perły architektury – zapewnia dr Tomasz Ratajczak.

NIEDZICA

I tak, jadąc na południe, znajdziemy się w Pieninach, gdzie stoi średniowieczny Zamek w Niedzicy. Wzniesiony został nad brzegiem Dunajca z przeznaczeniem dla władców węgierskich, obecnie leży na naszym terytorium. Budowla jest jedną największych atrakcji historycznych Karpat. Mieści się w nim muzeum historii regionu, a w podziemiach urządzono m.in. bogato wyposażoną izbę tortur. W warowni można przenocować i zjeść obiad w restauracji.

Zobacz też: Zamki i Pałace w Warszawie

MOSZNA

Na koniec czas na obiekt, który dla fanów dawnej architektury jest prawdziwą gratką. Na neogotycką bryłę Zamku w Mosznej składa się 99 wież i 365 pomieszczeń, a wszystko to w otoczeniu sporego ogrodu, będącego obecnie częścią parku krajobrazowego. Zamek powstał w połowie XVII wieku, ale na przełomie XIX i XX wieku został gruntownie przebudowany z polecenia Franza Huberta von Tiele-Wincklera, śląskiego potentata przemysłowego. Budynek jest częściowo udostępniony dla zwiedzających, znajduje się w nim też hotel. Odbywają się w nim koncerty i wystawy sztuki. - Działa u nas również Teatr Castello, a od 1984 roku organizowany jest festiwal muzyki klasycznej „Muzyczne Święto Kwitnącej Azalii”. Nasz zamek więc to nie tylko puste mury – mówi Teodor Wilk, pracownik Zamku w Mosznej.

WOJANÓW

Pałac w Wojanowie usytuowany po południowej stronie drogi z Jeleniej Góry do Janowic Wielkich.

Dobra w Wojanowie w źródłach pisanych po raz pierwszy pojawiają się XIII w. Pałac posadowiony został na wysokim cokole, przechodzącym w taras po stronie południowej. Budowla ma trzy kondygnacje z mezzaninem na planie zbliżonym do kwadratu z okrągłymi alkierzowymi wieżami, całość nakryta jest stromym dachem namiotowym. W elewacji ogrodowej znajduje się rozległy taras z bocznymi schodami i skrajne naroża flankowane przez oranżerie. W elewacji frontowej zachował się dwudzielny portal zwieńczony fryzem, na którym umieszczono tarcze herbowe, obramienia okien w dolnej kondygnacji oraz wewnętrzny portal prowadzący do piwnicy. Korpus boniowany zwieńczony jest krenelażem. Znaczna część wyposażenia XIX w. pałacu uległa zniszczeniu w przeciągu lat powojennych i pożaru w 2002 r. Szczęśliwie zachowała się sala balowa z polichromią oraz ornamentalne malowidła sklepień z jednej z górnych kondygnacji wież.

WAWEL

Zamek był na przestrzeni wieków wielokrotnie rozbudowywany i odnawiany. Liczne pożary, grabieże i przemarsze obcych wojsk, połączone z niszczeniem rezydencji, powodowały, iż obiekt wielokrotnie odbudowywano w nowych stylach architektonicznych oraz remontowano jego szatę zewnętrzną, a także przekształcano i zmieniano wygląd i wyposażenie wnętrz.

Zamek jest dwupiętrową budowlą z trzema skrzydłami (z pomieszczeniami) oraz jednym parawanowym (od południa). Jego szata zewnętrzna, jak i wnętrza mają charakter renesansowy, barokowy, a także częściowo klasycystyczny. Posiada dziedziniec z krużgankami arkadowymi, bramę wjazdową i pięć wież mieszkalnych.

Po opuszczeniu zamku przez wojska austriackie w 1905 r. usunięto przeróbki budowli na koszary. Zniszczone fragmenty zastąpiono nowymi (np. kapitele kolumn na dziedzińcu wewnętrznym), a z odnalezionych elementów uzupełniono zniszczone obramienia okienne i drzwiowe. W skrzydle północnym ściany wyłożono kurdybanami z zamku w Moritzburgu, zakupionymi od wiedeńskiego antykwariusza Szymona Szwarca, zaś sufity pokryto nowymi plafonami, wzorując się na plafonach z zamku w Podhorcach oraz wstawiając obrazy współczesnych malarzy. W salach skrzydła wschodniego sufity ozdobiono nowymi stropami kasetonowymi (głównie II piętro), a fryzy uzupełniono lub namalowano nowe. W miejsca niezachowanych renesansowych pieców kaflowych wstawiono XVIII-wieczne piece z zamku w Wiśniowu na Wołyniu. Na dodatek jeszcze pod koniec XIX wieku, w związku z przekazaniem budynku cesarzowi Franciszkowi Józefowi I, Jan Matejko przekazał do rezydencji w 1882 r. obraz "Hołd pruski". Gromadzenie eksponatów muzealnych odbywało się drogą darów, zakupów i depozytów, co trwa do dnia dzisiejszego.

KRASICZYN

Zamek został wybudowany w stylu renesansowo-manierystycznym na przełomie XVI i XVII w. Budowę rozpoczął Stanisław Krasicki. Charakterystyczne dla niego są cztery odmienne wieże narożne: Boska, Papieska, Królewska i Szlachecka. Całość jest otoczona parkiem.

KLICZKÓW

Rezydencja w Kliczkowie pod względem kubatury należy do największych budowli tego typu na całym Dolnym Śląsku. Stanowi ona obecnie malowniczy zespół składający się z dwóch dziedzińców otoczonych skrzydłami o formach neorenesansowych i neogotyckich, przy czym najstarszy średniowieczny fragment zamku ukryty został w skrzydle południowo-zachodnim. Zabytek pełni dziś funkcję ośrodka szkoleniowo-wypoczynkowego z luksusowym hotelem i pełnym zapleczem rekreacyjno-gastronomicznym. W jego wnętrzach zachowały się pięknie odrestaurowane pomieszczenia, m.in. dawna Biblioteka, Sala Dworska zwana niegdyś Białą, Sala Kominkowa ze wspartym na sześciu nóżkach piecem i eklektyczna Sala Teatralna, której centralną ozdobę stanowi okazała polichromia z motywem myśliwskim.

PSZCZYNA

Dawna rezydencja magnacka w Pszczynie na Górnym Śląsku powstała w XI lub XII w. Od tego czasu była wielokrotnie przebudowywana. W latach 1870–1876 dokonano przebudowy zamku, na skutek której uzyskał on swój obecny kształt architektoniczny w stylu neobarokowym.

Wraz z zabytkowym parkiem krajobrazowym w stylu angielskim o powierzchni 156 ha tworzy zespół pałacowo-parkowy. W 1946 zamieniony na muzeum, obecnie działające pod nazwą Muzeum Zamkowe w Pszczynie. W przeciwieństwie do wielu innych zamków i pałaców na Śląsku, zniszczonych na skutek działań II wojny światowej i bezpośrednio po niej, w Zamku w Pszczynie zachowało się oryginalne wyposażenie i meble, które sprawiają, że jest on obecnie jednym z najcenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej w Polsce.

ŁAŃCUT

Zamek Lubomirskich i Potockich w Łańcucie na tle innych magnackich rezydencji w Polsce wyróżnia się – mimo strat – bogactwem zbiorów i zachowanymi dawnymi założeniami parkowo-pałacowymi, a więc ogrodami, budynkami mieszkalnymi i służebno-gospodarczymi.

Po wejściu do zamku przechodzi się do Wielkiej Sieni, której układ zachował się aż z XVII wieku. Jest tam jeden filar i cztery przęsła sklepienia. Na sklepieniu znajdują się trzy herby rodzin spokrewnionych z Lubomirskimi (Czartoryskich, Sanguszków i Radziwiłłów) oraz herb samych Lubomirskich.

Najważniejsze sale zamku w Łańcucie to Sala Balowa, Jadalnia Wielka, Sala Kolumnowa, Teatr Dworski i Galeria Rzeźb. Każda z nich posiada oryginalne wyposażenie, w tym znakomitą kolekcję pojazdów konnych wraz z akcesoriami. Do najcenniejszych dzieł sztuki należą m.in. autoportret Sofonisby Anguissoli z 1556 r. i rzeźba dłuta Antonia Canovy przedstawiająca Henryka Lubomirskiego jako Amora. W Łańcucie znajduje się również największy w Polsce i najlepiej zachowany przykład biblioteki magnackiej (liczącej 22 tys. woluminów).

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Rowerem przez Mierzeję Wiślaną. Od przekopu do granicy w Piaskach

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na naszemiasto.pl Nasze Miasto