Jak rozmawiać z dziećmi i uczniami na temat sytuacji w Ukrainie

W związku z eskalacją konfliktu zbrojnego w Ukrainie przed dyrektorami i nauczycielami pojawiają się zupełnie nowe wyzwania. Są wśród nich zarówno działania o charakterze organizacyjnym, jak również kwestie związane ze wsparciem psychologiczno-pedagogicznym dzieci i młodzieży.

Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało zestaw wskazówek i rekomendacji, które pomogą nauczycielom i pedagogom szkolnym w rozmowie o emocjach uczniów oraz informowaniu o aktualnej sytuacji w Ukrainie. Materiał został podzielony na kilka części.

Nauczyciele, prowadząc rozmowę z uczniami, powinni pamiętać, aby nie wzbudzać niepotrzebnego lęku, a także pozwolić dzieciom i młodzieży mówić o swoich emocjach. Ważne jest wskazanie sposobów radzenia sobie w trudnej sytuacji, uwrażliwienie na korzystanie ze sprawdzonych źródeł informacji oraz kształtowanie postawy szacunku wobec innej narodowości.

W rozmowie z uczniami z Ukrainy, którzy na co dzień przebywają w Polsce, nauczyciele powinni uwzględnić m.in. ich potrzebę okazywania innych emocji oraz wzmacniać poczucie bezpieczeństwa. Istotna jest obserwacja dziecka pod kątem zapewnienia pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz ustalenie, czy dziecko i jego rodzina nie potrzebują pomocy.

W materiale znalazły się także wskazówki dotyczące wsparcia z dzieci z Ukrainy, które trafią do naszego kraju w wyniku eskalacji działań zbrojnych. W rekomendacjach podkreślono, że pomimo bariery językowej należy wprowadzić skuteczny sposób i formę porozumiewania się z uczniami i ich rodzinami, aby poznać ich potrzeby oraz udzielić odpowiedniego wsparcia. Z punktu widzenia budowania poczucia bezpieczeństwa kluczowe będzie pełne włączenie tych uczniów w życie szkoły oraz środowiska lokalnego.

Samorządy otrzymały środki na organizację dodatkowych zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Mogą być one przeznaczone na wsparcie dzieci przybywających z Ukrainy.

Jak​_rozmawiać​_z​_dziećmi​_i​_uczniami​_na​_temat​_sytuacji​_w​_Ukrainie​_–​_rekomendacje​_dla​_nauczycieli​_i​_pedagogów​_szkolnych.pdf

Wojna w Ukrainie wstrząsnęła Polską i całym światem. Dzieci i młodzież doświadczają ogromnego lęku, strachu o zdrowie i życie swoje oraz najbliższych (rodziców, rodzeństwa, dziadków). Od kilku ostatnich dni towarzyszą im niewyobrażalnie trudne, nieznane dotąd odczucia i emocje, z którymi bez pomocy osób dorosłych nie będą w stanie przetrwać okresu wojny, nie tracąc zdrowia fizycznego i psychicznego oraz poczucia bezpieczeństwa.

Udostępniane wszystkimi kanałami informacyjnymi informacje o zagrożeniu docierają, zarówno do polskich dzieci i uczniów, jak i do mieszkających w naszym kraju dzieci i rodzin z Ukrainy. W polskich szkołach uczy się obecnie ponad 60 tys. ukraińskich uczniów.

Obecnie ogromnym wyzwaniem jest zapewnienie realnej, solidarnej pomocy wszystkim, którzy przybyli z Ukrainy w ostatnich dniach lub dotrą do Polski w najbliższym czasie. ONI szczególnie potrzebują wsparcia i pomocy nauczycieli, wychowawców, psychologów, pedagogów − w szkole, placówce oświatowej czy poradni psychologiczno-pedagogicznej.

W obliczu trwającej sytuacji kadra pedagogiczna polskich szkół i placówek powinna być gotowa, zarówno od strony organizacyjnej, jak i mentalnej, do podejmowania nowych zadań i obowiązków, takich jak np. zapewnienie uczniom odpowiednich warunków pracy na lekcji, podczas zajęć dodatkowych i terapeutycznych oraz wypracowanie właściwego stylu prowadzenia rozmów na temat toczącej się wojny.

W szkole niezbędna jest rozmowa o emocjach uczniów, a także rzetelna, dostosowana do wieku i możliwości percepcyjnych dziecka, informacja o aktualnej sytuacji związanej z wydarzeniami w Ukrainie.

Na co nauczyciele i wychowawcy powinni zwracać uwagę podczas rozmów z dziećmi i uczniami?

• nie wzbudzać u uczniów niepotrzebnego lęku i niepokoju, dać dzieciom przestrzeń do mówienia o swoich uczuciach i emocjach;
• wskazać sposoby radzenia sobie w trudnej psychologicznie sytuacji, w obliczu obciążenia, strachu;
• bacznie obserwować dziecko/ucznia pod kątem zapewnienia pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
• przedstawiać obecną sytuację (informacje dotyczące sytuacji politycznej, źródeł konfliktu);
• podkreślić konieczność korzystania tylko ze sprawdzonych źródeł informacji, bowiem nie wszystkie komunikaty pojawiające się mediach są prawdziwe (fake newsy – wskazać, jak identyfikować propagandę, jak bezpiecznie poruszać się w cyberprzestrzeni i na co zwracać szczególną uwagę);
• omówić bądź przypomnieć zasady bezpieczeństwa, sygnały alarmowe, elementy obrony cywilnej, pierwszą pomoc;
• informować, jakiego wsparcia im i ich rodzinom może udzielić przedszkole lub szkoła;
• poinformować, do jakich osób, instytucji, urzędów mogą się zwrócić o pomoc uczniowie uchodźcy.

• uwzględnić ich potrzebę okazywania innych emocji i uszanować decyzję o potrzebie rozmowy na temat toczącej się wojny;
• wzmacniać ich poczucie bezpieczeństwa; nie wzbudzać u uczniów niepotrzebnego lęku i niepokoju informować dzieci/uczniów, że z całego świata na Ukrainę kierowane jest wsparcie, w tym humanitarne, którego celem jest zakończenie działań wojennych;
• podkreślać, że Polska jest bezpiecznym krajem, przyjmuje uchodźców z terenu Ukrainy i obejmuje ich pomocą;
• ustalić czy uczeń lub jego rodzina potrzebują pomocy;
• nie wzbudzać u uczniów niepotrzebnego lęku i niepokoju, dać dzieciom przestrzeń do mówienia o uczuciach i emocjach;
• wskazać sposoby radzenia sobie w trudnej psychologicznie sytuacji, w obliczu obciążenia, strachu;
• bacznie obserwować dziecko pod kątem zapewnienia pomocy psychologicznopedagogicznej;
• przedstawiać obecną sytuację (informacje dotyczące sytuacji politycznej, źródeł konfliktu);
• podkreślić konieczność korzystania tylko ze sprawdzonych źródeł informacji, bowiem nie wszystkie komunikaty pojawiające się mediach są prawdziwe (fake newsy – wskazać, jak identyfikować propagandę, jak bezpiecznie poruszać się w cyberprzestrzeni i na co zwracać szczególną uwagę);
• omówić bądź przypomnieć zasady bezpieczeństwa, sygnały alarmowe, elementy obrony cywilnej, pierwszą pomoc;
• informować, jakiego wsparcia im i ich rodzinom może udzielić przedszkole lub szkoła;
• poinformować, do jakich osób, instytucji, urzędów mogą się zwrócić o pomoc uczniowie uchodźcy.

Do polskich szkół trafią też uczniowie − uchodźcy z Ukrainy, którzy powinni zostać objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Do samorządów zostały przekazane dodatkowe środki finansowe na organizację zajęć specjalistycznych w dodatkowym wymiarze godzin i mogą zostać wydatkowane również na wsparcie tej grupy dzieci. Niezbędne jest też budowanie poczucia bezpieczeństwa oraz podejmowanie działań na rzecz aktywnego i pełnego włączenia tych uczniów w życie szkoły oraz środowiska lokalnego.

Aby rozmowy z ukraińskimi dziećmi i młodzieżą dawały im poczucie bezpieczeństwa, należy:

• pomimo bariery językowej wprowadzić skuteczny sposób i formę porozumiewania się z uczniami i ich rodzinami, aby poznać ich potrzeby i udzielić odpowiedniego wsparcia;
• ustalić, czy uczeń lub jego rodzina potrzebują pomocy;
• zapewnić o gotowości społeczeństwa polskiego do udzielania wszelkiej możliwej pomocy;
• wskazać w najbliższym i dalszym otoczeniu osoby, urzędy, instytucje, które mogą świadczyć pomoc;
• w zależności od potrzeb objąć dziecko i jego rodzinę pomocą psychologicznopedagogiczną;
• zapoznać z podstawowymi zwrotami w języku polskim, różnicami w życiu codziennym w Polsce i w Ukrainie.

Dodatkowo ważne jest, aby z polskimi uczniami podczas rozmów:

• omówić skuteczne sposoby i formy porozumiewania się z dziećmi z Ukrainy;
• informować, jak można pomagać swoim ukraińskim rówieśnikom;
• zapoznać z podstawowymi zwrotami w języku rosyjskim, ukraińskim, angielskim;
• wyrażać szacunek wobec osób innej narodowości oraz elementów kultury ukraińskiej;
• wyszukiwać w klasach „liderów” opinii – uczniów często znających podstawy języka obcego oraz wyrażających zainteresowanie polityką międzynarodową, którzy w małych społecznościach szkolnych mogą służyć za wzór do naśladowania dla polskich uczniów.