MOPS w Legnicy inaczej interpretuje prawo

Dlaczego syn ma płacić za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, skoro ten drugi się go wyparł? Pisząc o problemach wrocławianina Roberta Borkackiego z legnickim Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej (12.08), poprosiliśmy o opinię Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Okazuje się, że ministerstwo inaczej interpretuje przepisy o pomocy społecznej niż MOPS w Legnicy. Dyrektor MOPS Jerzy Konopski wydał rok temu decyzję: Robert Borkacki ma płacić ok. 2,5 tys. zł miesięcznie za pobyt biologicznego ojca w DPS.

Borkacki od roku tłumaczy, że ojciec przez całe życie nie utrzymywał z nim kontaktu, a kilka lat przed śmiercią wydziedziczył go. Dlatego prosi MOPS o skierowanie sprawy do sądu. Jak dotąd, bezskutecznie.

Wicedyrektor MOPS Zyta Lorenc tłumaczy, że o ewentualnym zwolnieniu z opłat decyduje kryterium dochodowe i że ustawa nie przewiduje badania relacji rodzinnych.

Oto odpowiedź z ministerstwa:

W odpowiedzi na pytania odnośnie obowiązku ponoszenia przez zstępnych opłat za pobyt rodzica w domu pomocy społecznej, wyjaśniamy:
Art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz.182, z późn. zm.) określa zakres i kolejność podmiotów, na których ciąży obowiązek wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. W pierwszej kolejności obowiązek ten ciąży na mieszkańcu domu, w wypadku osób małoletnich na jego przedstawicielu ustawowym z dochodów dziecka. W drugiej kolejności obowiązek wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej ciąży na małżonku, zstępnych (dzieciach, wnuczkach) przed wstępnymi (rodzicach, dziadkach), ale tylko wtedy gdy, odpłatność wnoszona przez mieszkańca domu nie pokrywa w pełni średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej. W trzeciej kolejności obowiązek taki ciąży na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Przy czym obowiązek ten powstaje tylko wówczas, gdy odpłatność wnoszona przez mieszkańca domu i jego rodzinę nie pokrywa w pełni średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej bądź gdy obowiązku opłaty za pobyt nie można nałożyć na mieszkańca placówki lub osoby mu bliskie.
Zasady, według jakich ustala się wysokość opłat za pobyt w domu pomocy społecznej określa art. 61 ust. 2. I tak mieszkaniec domu wnosi opłatę w wysokości ustalonej do średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu. Osoby zobowiązane w drugiej kolejności – małżonek, zstępni i wstępni wnoszą opłatę w wysokości ustalonej w umowie zawartej w trybie art. 103 ust. 2:
a)

w wypadku gdy członek rodziny (małżonek, zstępny, wstępny) jest osobą samotnie gospodarującą, tylko wtedy jeżeli jego dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium.
b)

w wypadku osoby w rodzinie, tylko wtedy, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym, że kwota dochodu na osobę w rodzinie pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Ustawodawca nie określa więc sztywno wysokości opłaty za pobyt członka rodziny wnoszonej przez małżonka, zstępnych czy wstępnych. W myśl art.103 ust.2 to kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej. Wysokość tej odpłatności ustalana w drodze umowy poprzez zgodne oświadczenie woli dwóch stron, winno być wynikiem przyjętego kompromisu pomiędzy oczekiwaniami kierownika ośrodka, a wolą osoby mającej wnosić odpłatność. Przy czym należy zaznaczyć, że w art.61 ustawy nie ma mowy o jakimkolwiek przymusie administracyjnym i w związku z tym jeżeli osoba nie zgadza się w ogóle na zawarcie umowy odpłatności za dom pomocy społecznej, kierownik ośrodka pomocy społecznej nie może takiej osoby zmusić do jej zawarcia. Przy czym należy mieć świadomość tego, iż w sytuacji gdy istnieją przesłanki świadczące o dobrej sytuacji materialnej osoby zobowiązanej do ponoszenia odpłatności za pobyt członka swojej rodziny w domu pomocy społecznej, a osoba ta nie zgadza się na zawarcie umowy, kierownik ośrodka pomocy społecznej, stosownie do okoliczności, może skorzystać z uprawnienia wystąpienia do sądu z powództwem o roszczenia alimentacyjne na podstawie art. 110 ust. 5 omawianej ustawy (sąd wówczas będzie badał wszystkie okoliczności konkretnej sprawy) bądź wydać decyzję administracyjną w trybie art. 104 w związku z art. 61 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej o zwrocie kosztów poniesionych przez gminę za pobyt danej osoby w domu pomocy społecznej.
Jednocześnie zarówno mieszkaniec domu pomocy społecznej, jak i jego bliscy mogą na podstawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej wystąpić z wnioskiem o zwolnienie częściowe bądź całkowite z ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w placówce. I tak, zgodnie z art. 64 osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

1)

wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2)

występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3)

małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4)

osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
Instytucja zwolnienia z ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej ma charakter fakultatywny i zależy głównie od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat.

O zastosowaniu zwolnienia decydować będzie organ ustalający opłatę za pobyt w placówce. Organ nie może zwolnić z ponoszenia wydatków na dom z urzędu, a jedynie na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek może złożyć osoba ustawowo zobowiązana do wnoszenia opłat, jak również mieszkaniec domu, jeżeli partycypuje w pokrywaniu wydatków. Ustawodawca jedynie przykładowo wymienia sytuacje uprawniające do zwolnień. Nie zależą one bezpośrednio od dochodu, jednakże osoba ubiegająca się o zwolnienie musi spełniać kryteria dochodowe wskazane w art. 61 ust. 2 pkt 2, w przeciwnym razie obowiązek wnoszenia opłaty nie powstaje. Należy zaznaczyć, że stosowanie komentowanego przepisu oparte jest na zasadzie uznaniowości. Organ korzysta ze swobody zastosowania zwolnienia oraz określenia jego zakresu (może zwolnić z części lub całości opłaty). Skorzystanie z uprawnień wymaga zbadania sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej wnioskodawcy. Zwolnienie z ponoszenia opłaty, jak również odmowa zwolnienia powinny mieć formę decyzji administracyjnej. W przypadku wydania decyzji odmownej osoba ma prawo odwołać się do organu wyższego stopnia tj. do samorządowego kolegium odwoławczego. W sytuacji zaś gdy samorządowe kolegium odwoławcze po ponownym zbadaniu sprawy utrzyma decyzję organu I instancji w mocy strona niezadowolona z rozstrzygnięcia ma prawo złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Przy czym jeszcze raz należy podkreślić, iż katalog przyczyn uzasadniających zwolnienie osoby z obowiązku ponoszenia odpłatności wskazany w art. 64 ustawy o pomocy społecznej jest katalogiem otwartym, a ocena, czy w konkretnym przypadku zachodzi przesłanka do zwolnienia osoby z obowiązku ponoszenia odpłatności należy do kierownika ośrodka pomocy społecznej.